Haft kaszubski

Haft Kaszubski należy do najbardziej znanych i charakterystycznych haftów w Polsce.
Pierwszymi ośrodkami haftu były klasztory norbertanek w Żukowie i benedyktynek w Żarnowcu jeszcze w XVII i XVIII wieku.

Były to hafty jednobarwne, wykonane złotą i srebrną nicią. Czepce zdobiono motywami roślinnymi: tulipanami owocami granatu, liliami, margerytkami i innymi, które później przeniesiono na wielobarwne hafty kaszubskie.

W klasztorach nauczano szycia i haftowania dziewczęta pochodzące z rodzin szlacheckich, mieszczańskich i bogatego chłopstwa, które przenosiły te sztukę zdobienia do swoich środowisk.

Wielobarwny haft kaszubski, siedmiokolorowy, powstał dopiero na początku naszego stulecia dzięki Izydorowi i Teodorze Gulkowskim, którzy w 1906 roku zorganizowali pierwszy kurs hafciarski we Wdzydzach. Od tego czasu w sztuce ludowej Kaszubów haft zajął pierwszorzędne miejsce i niezwykle się upowszechnił.

Najstarsza szkoła wdzydzka, wyróżnia się bogatym wzornictwem skoncentrowanym na środkowych częściach płaszczyzny. Duże i bogate kompozycje są bardzo kolorowe, z przewagą niebieskiego, czerwonego, zielonego, czarnego i żółtego. Uzupełniają je kolory pastelowe. Wszystkie inne szkoły haftu uformowały się pod wpływem szkoły we miejscowości Wdzydze, które promieniowały na całe Kaszuby.

Odmienne od wdzydzkich są hafty żukowskie, wyłącznie siedmiokolorowe, z przewagą błękitu, subtelne dostosowane do wielkości płótna. Kolory nie są ostre, często cieniowane, a wzory oszczędne, nawiązujące do haftów klasztornych. Najpiękniejsze hafty żukowskie zdobione są motywem róży, cieniowanej od różu do czerwieni. Wzornictwo żukowskie przyjęło się prawie w każdym powiecie kartuskim w samych Kartuzach.

Ostatnią szkołą, która uformowała się w okresie międzywojennym, jest szkoła pucka. Nawiązuje ona do haftów klasztornych z Żarnowca. Kolory w tym hafcie poza żółtym i niebieskim, są przygaszone, zieleń przyciemniona, barwie morza, za to niebieski ma wszystkie możliwe odcienie.Haftu pucki wprowadził nowe motywy związane z morzem, a więc mikołajek nadmorski, fale i sieci.

Po wojnie powstała szkoła wejherowska, w zasadzie powiela haft wdzydzki, wprowadziła do niego takie motywy, jak chryzantema, dalia, aster, bez i groszek. Jest to haft bardzo kolorowy, wyrazisty o dużych kompozycjach centralnych. Ten haft przeniesiony został do słowińskich Kluk.

Poza czołowymi szkołami istnieją liczne ośrodki haftu w różnych miejscowościach, powstałe w latach sześćdziesiątych i późniejszych, do których należy ośrodek w Tucholi. Kolorystyka jest podobna do szkoły żukowskiej, ale kompozycyjnie wyróżnia się znacznie bogatsza ornamentyką. Również w Bytowie i okolicy rozwija się haft kaszubski, przewaznie indywidualnie. Zawiera on wiele odmiennych kompozycji, chociaż wpływ haftu wdzydzkiego jest oczywisty.

Informacje zaczerpnięte z z: Nowy Bedeker Kaszubski, Bolduan T., Polnord Wydawnictwo "Oskar", Gdańsk 2002. Zdjęcia pochodzą z muzeum w Bytowie.